Kratom, bewijs eerst | Empirisch onderzoek met Sirius Smartshop

Kratom, bewijs eerst

Van thee langs de weg in Thailand tot de toonbank van een Nederlandse smartshop, kratom heeft een lange weg afgelegd. In Zuidoost-Azië gebruiken mensen het blad al generaties lang – voor uithoudingsvermogen tijdens lange diensten, om pijn te verlichten, om de geest te stabiliseren. En in Nederland bieden smartshops al meer dan twintig jaar kratom aan. Inmiddels is kratom onderdeel geworden van een gevestigd ecosysteem, geen voorbijgaande trend, en smartshops zien al jarenlang de dagelijkse realiteit van dichtbij: de patronen, de redenen, de vragen die klanten aan de toonbank stellen. Tot nu toe ontbrak het Europa echter aan een rigoureuze, onafhankelijke manier om dat beeld op grote schaal vast te leggen: wie gebruikt kratom tegenwoordig? Waarom? Wat gebeurt er eigenlijk in het dagelijks leven – en hoe ziet een verstandig beleidsantwoord eruit?

Bij Sirius geloven we dat de beste antwoorden beginnen met bewijs – vooral bewijs dat afkomstig is van de mensen die kratom daadwerkelijk gebruiken. Daarom ondersteunen we een nieuw onderzoek van de Universiteit Maastricht getiteld “Kratomgebruik in Europa: effecten op de individuele en volksgezondheid”. Het project maakt gebruik van ervaringen uit het echte leven om het publiek te informeren en uiteindelijk tot beter beleid te komen. Het wordt uitgevoerd met steun van de Nederlandse Smartshop Vereniging (VLOS) en is zo opgezet dat verkopers helpen bij de outreach zonder het onderzoeksproces of de conclusies te beïnvloeden. Het resultaat: een groot bereik onder volwassen gebruikers met een volledig onafhankelijke analyse.

Hieronder plaatsen we dit onderzoek in context: de culturele wortels van kratom, het probleem van beleid dat wordt gemaakt zonder gegevens, waarom het Nederlandse smartshop-ecosysteem (via VLOS) kan helpen een brug te slaan naar beleidsmakers, en hoe de nieuwe Tsjechische wet op psychomodulerende stoffen een veelbelovend model is voor verstandige regelgeving die alleen voor volwassenen geldt. U vindt ook een eenvoudige manier om deel te nemen door het kratom-assortiment van Sirius te verkennen, waar deelnemers toegang krijgen tot de uitnodiging voor het onderzoek.

Een oud blad met een modern leven

Kratom (Mitragyna speciosa) groeit in de tropen van Zuidoost-Azië. Traditioneel werden kleine hoeveelheden gebruikt als oppepper; grotere hoeveelheden konden meer kalmerend werken. Die twee facetten – de lichtere, stimulerende kant en de zwaardere, kalmerende kant – helpen de moderne aantrekkingskracht van kratom te verklaren voor alledaagse redenen die mensen noemen: een lange dienst doorstaan, ontspannen na een dienst, pijn verzachten of een stabiel humeur behouden. Toen kratom de westerse markten bereikte, kwam het zonder die culturele context en werd het al snel een onderwerp van discussie – soms geprezen, soms verguisd, vaak verkeerd begrepen.

Belangrijk is dat er nu een aanzienlijke gemeenschap in Europa en daarbuiten is die zegt dat kratom hen op zinvolle manieren helpt. Grote gebruikersonderzoeken (in meerdere landen) melden consequent zelfbeschreven voordelen zoals ondersteuning van de stemming, pijnverlichting, hulp bij concentratie en energie, en – in een subgroep – hulp bij het verminderen of vervangen van andere middelen. Hoewel deze zelfrapportages geen medisch advies zijn, is hun consistentie onder duizenden gebruikers een signaal dat het waard is om te bestuderen – en waarvan we kunnen leren.

Wanneer beleid voorloopt op gegevens

Als er één patroon is dat we herhaaldelijk zien in het drugsbeleid, dan is het wel dit: beleid wordt vaak ingegeven door angst en pas later wordt er naar gegevens gezocht. Er verschijnen nieuwe of minder bekende middelen; een paar incidenten halen de krantenkoppen; er worden verboden voorgesteld. Maar bij gebrek aan solide, lokale gegevens is het moeilijk te zeggen of een verbod de schade zal verminderen – of mensen juist zal aanzetten tot ongecontroleerde kanalen, namaakproducten en risicovoller gedrag.

Wat kratom betreft, is het Europese landschap fragmentarisch. Sommige landen beperken of verbieden het, andere staan de verkoop toe. Deze versnippering zorgt voor verwarring bij consumenten en beleidsmakers die in het duister tasten. En dat is precies waar gemeenschapsgericht onderzoek een verschil kan maken. Door de basisvragen te stellen – Wie gebruikt kratom? Hoe? Wat ervaren ze? – vervangt een studie als het Maastricht-project giswerk door Europese gegevens over Europese gebruikers.

Een onderzoek ontworpen voor stemmen uit de praktijk

Het kratomonderzoek dat nu gaande is, is vanuit het oogpunt van de deelnemer bewust eenvoudig gehouden: een anonieme online vragenlijst die ongeveer 10 minuten in beslag neemt voor volwassenen met ervaring met kratom. Het richt zich op gebruikspatronen, welzijn en ervaringen, en basisopvattingen over beleidsscenario's. Er worden geen persoonlijke gegevens verzameld; deelname is geheel vrijwillig.

Wat deze studie anders maakt, is de manier waarop ze mensen bereikt. In plaats van een algemene oproep op sociale media, wordt de uitnodiging gedeeld op het verkooppunt via deelnemende smartshops, via een kort bericht in een bevestigingsmail nadat je kratom online hebt gekocht, of via een kleine QR-flyer die in je pakket is gestopt. Op die manier wordt de enquête getoond aan volwassenen die daadwerkelijk kratom gebruiken, en niet aan willekeurig internetverkeer. Tegelijkertijd behoudt het academische team volledige onafhankelijkheid bij de verwerking en analyse van de gegevens. Verkopers en VLOS helpen met het bereik, niet met de resultaten.

VLOS: de brug in het midden

De Nederlandse Smartshop Vereniging (VLOS) vormt een praktische brug tussen drie groepen die zelden aan dezelfde tafel zitten: mensen die kratom gebruiken, de detailhandelaren die dagelijks patronen in de praktijk zien, en de beleidsmakers die de regels opstellen. In het kader van dit onderzoek helpt VLOS deze perspectieven samen te brengen door de outreach via smartshops te coördineren en een direct kanaal tussen onderzoekers en de gemeenschap te creëren. Dit zorgt er niet alleen voor dat ervaringen uit de praktijk in de gegevens worden meegenomen, maar geeft beleidsmakers ook een duidelijk beeld van de feiten en feedback van belanghebbenden, voordat ze wetten ontwerpen die iedereen aangaan.

Wij zijn voorstanders van deze aanpak. Hierbij worden volwassen consumenten behandeld als partners in de volksgezondheid, niet als problemen die moeten worden opgelost. En het geeft autoriteiten iets wat ze in het begin zelden hebben: actuele gegevens over hoe, waarom en met welke effecten een stof in hun eigen rechtsgebied wordt gebruikt.

Een model dat de moeite waard is om in de gaten te houden: de Tsjechische wet op psychomodulerende stoffen

Als we uitzoomen, zien we dat één Europees land al een modern, pragmatisch kader test. De Tsjechische wet op psychomodulerende stoffen – goedgekeurd in 2024 en van kracht vanaf begin 2025 – creëert een aparte categorie voor psychoactieve stoffen met een lager risico (waaronder kratom en cannabis met een laag THC-gehalte) en reguleert de verkoop ervan aan volwassenen in erkende verkooppunten. De regels schrijven gezondheidswaarschuwingen voor en verbieden expliciet de verkoop via automaten of in snoepachtige verpakkingen die aantrekkelijk kunnen zijn voor minderjarigen. Het doel is om de toegang legaal en gecontroleerd te houden, in plaats van de vraag naar de ondergrondse markt te verdrijven. 

De aanpak van Tsjechië laat zien dat regulering niet hetzelfde hoeft te betekenen als een verbod. Door te erkennen dat kratom al op grote schaal wordt gebruikt en dat veel volwassenen de voordelen ervan melden, terwijl tegelijkertijd de potentiële risico's worden aangepakt, heeft de staat ervoor gekozen om de markt vorm te geven in plaats van deze te negeren. Het model erkent de autonomie van volwassenen, beschermt minderjarigen en richt de handhaving op wat belangrijk is: normen, vergunningen en transparantie. Het is een richting die door veel gezondheids- en beleidsexperts wordt geprezen als evenrediger en waarschijnlijker om schade te verminderen dan een algeheel verbod. 

Waarom dit belangrijk is in Nederland (en daarbuiten)

Nederland heeft een lange traditie van pragmatisch denken en schadebeperking. Het smartshop-ecosysteem, met een geschiedenis van meer dan 30 jaar, is daar een uiting van, en de rol van VLOS in dit onderzoek is een ander voorbeeld. Door ervoor te zorgen dat de enquête op grote schaal volwassen gebruikers bereikt – met behoud van academische onafhankelijkheid – kan onze gemeenschap daadwerkelijke patronen en behoeften aan het licht brengen. Dat geeft beleidsmakers op hun beurt de grondstof voor betere beslissingen: als veel gebruikers melding maken van beheersbare, alledaagse voordelen; als sommigen melding maken van problemen die aandacht behoeven; als bepaalde productvormen meer problemen veroorzaken dan andere – dat zijn nuances die je alleen kunt zien als je ernaar vraagt.

En nuances verspreiden zich. Europese regelgevers houden elkaar in de gaten. Als het Tsjechische model aantoont dat een gereguleerd kanaal dat alleen voor volwassenen is bedoeld, kan werken – waardoor jongeren minder worden blootgesteld, de etikettering en kwaliteit worden verbeterd en consumenten uit grijze markten worden geweerd – kunnen andere landen die lessen overnemen. Bewijs is besmettelijk (op de best mogelijke manier).

Van verhalen naar signalen

Gesprekken over kratom kunnen snel gepolariseerd raken. De ene groep zegt dat het een wonderkruid is, de andere houdt vol dat het een gevaar is. De werkelijkheid zit, zoals gewoonlijk, in de details: wie gebruikt het, hoe, waarom en met welke effecten op de lange termijn. Het meest overtuigende aan de huidige golf van onderzoek naar kratom is niet één enkele kop, maar de consistentie van de verhalen die mensen vertellen: betere ochtenden, minder zware avonden, een alternatief voor iets harders, een klein hulpmiddel dat helpt om het leven op gang te houden. Die verhalen maken kratom niet risicoloos; niets is dat. Maar ze zijn sterk genoeg en talrijk genoeg om statistisch gewicht te krijgen in het beleidsdebat.

Dat is wat deze studie biedt: een manier om alledaagse ervaringen om te zetten in signalen die beleidsmakers daadwerkelijk kunnen gebruiken – signalen over voordelen en afwegingen, signalen over vormen en doseringen, signalen over hoe verantwoordelijke, uitsluitend voor volwassenen toegankelijke toegang er in de praktijk uit zou kunnen zien.

Hoe deelname eruitziet (snel en anoniem)

Als u besluit uw ervaring te delen, is dat heel eenvoudig:

• Het onderzoek staat open voor volwassenen met ervaring met kratom.
• Deelname gebeurt via een anonieme online vragenlijst (duur: ongeveer 10 minuten).
• De uitnodiging wordt meegeleverd bij aankopen van kratom bij Sirius en andere deelnemende winkels, hetzij in uw bevestigingsmail, hetzij als kleine QR-flyer in uw pakket.
• Er is geen vergoeding; de waarde is collectief: u helpt mee aan het opbouwen van een betere bewijsbasis voor iedereen.

Er wordt hier geen link naar de enquête geplaatst; toegang is alleen mogelijk via deelnemende producten. Zo blijft de outreach gericht op echte gebruikers en blijft de kwaliteit van de gegevens gewaarborgd.

De rol van Sirius en hoe u deel kunt uitmaken van het bewijs

Sirius maakt al tientallen jaren deel uit van de Europese smartshopgemeenschap en bedient volwassenen die ervoor kiezen om botanische producten zoals kratom te verkennen. Het is niet onze taak om kratom als ‘goed’ of ‘slecht’ te bestempelen. Het is onze taak om verantwoordelijke toegang te bieden, duidelijke informatie te delen en onderzoek te ondersteunen dat discussies verder brengt dan giswerk. We zijn optimistisch omdat zoveel mensen ons vertellen dat kratom, mits verstandig gebruikt, een tastbaar verschil maakt in hun dagelijks welzijn. We zijn voorzichtig omdat mensen verschillend zijn, lichamen verschillend zijn en context ertoe doet. Beide kunnen waar zijn.

Wat ons het meest enthousiast maakt, is de coöperatieve structuur achter dit onderzoek: smartshops (via VLOS) helpen de gemeenschap te bereiken, onderzoekers behouden hun volledige onafhankelijkheid en beleidsmakers krijgen gegevens waarop ze kunnen vertrouwen. Zo groeit evidence-based beleid: door samenwerking, niet door polarisatie.

Als u nieuwsgierig bent om kratom zelf te ontdekken, biedt Sirius een reeks bekende groene, witte en rode variëteiten aan. En op dit moment kunt u door kratom te kopen bij Sirius (of een andere deelnemende verkoper) ook een uitnodiging voor het onderzoek ontvangen. Als u besluit een van onze producten te kopen en deel te nemen aan dit baanbrekende project, danken wij u daarvoor. Uw stem helpt het gesprek over kratom slimmer, eerlijker en meer op de realiteit gebaseerd te maken.

Referenties

  Grundmann, O., Veltri, C., Morcos, D., Knightes, D., Smith, K., Singh, D., Corazza, O., Cinosi, E., Martinotti, G., Walsh, Z., & Swogger, M. (2022). Exploring the self-reported motivations of kratom (Mitragyna speciosa Korth.) use: a cross-sectional investigation. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 48, 433 - 444. https://doi.org/10.1080/00952990.2022.2041026.

  Müller, E., Hillemacher, T., & Müller, C. (2021). Kratom use for depression/anxiety self-management: challenges during the COVID-19 pandemic – A case report. Heliyon, 7. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07039.