De Yerba mate cirkel van vriendschap

Auteur: Luna Science bachelor met ervaring in psychoactieve en medicinale planten. Contentschrijver, onderzoeker en antropologieliefhebber.

Een van de (vele) dingen die ik het meest mis aan Brazilië zijn de eindeloze middagen op straat rond een grote emmer water en een kring van vrienden die muziek spelen en een tereré delen.

Bijna elke dag rond 18 uur, wanneer de zon begon te zakken aan de horizon en de hitte van de dag begon te verdwijnen, namen mijn groep vrienden en ik stoelen mee naar de straat, regelden onze Yerba Mate en zaten rond de bijbehorende emmer water net zo lang tot de nacht kwam en de koele bries ons langzaam weer naar binnen zou sturen.

Het delen van een tereré, het woord dat gebruikt wordt om de koude drank te beschrijven die met Yerba Mate wordt gemaakt, is een van de dingen die onlosmakelijk verbonden zijn met elke kleine Braziliaanse stad in de lagere en centrale delen van het land. Hetzelfde geldt voor die in Paraguay, Uruguay, Argentinië en sommige delen van Bolivia, waar de Tupi-Guarani invloed een enorme indruk heeft achtergelaten. Yerba mate is één van die kruiden die altijd al lijken te hebben bestaan. De eerste Europese ontmoeting was met Spaanse missionarissen in de 16^de eeuw, waar bekend werd dat Yerba mate een bekend kruid was voor de miljoenen mensen in Zuid-Amerika, vóór de Europese invasie.

De legende van Yerba Mate 

Voor de gemeenschappen met Tupi-Guarani oorsprong, is Yerba mate in feite een geschenk van de goden. Zoals de legende verteld, werd Yerba mate gegeven aan de dochter van een afgezonderde jager die zijn stam de rug toekeerde om de gaven van zijn dochter te beschermen. Op een dag kwamen de maangodin Yasí en de wolkengodin Araí op bezoek op aarde; ze werden aangevallen door een yaguareté (een jaguar) en wisten alleen te overleven dankzij de hulp van de afgezonderde jager, die hen vervolgens mee naar huis nam om zijn dochter en vrouw te ontmoeten. Toen de twee godinnen aankwamen bood de dochter van de jager, Yarí, hen snel het laatste stuk van haar maïskoek aan. De twee godinnen waardeerden het gebaar en als een vorm van dank kwam de maangodin, Yasí, op een nacht in Yarí's dromen om haar een geschenk te geven. Yasí gaf de dochter een plant genaamd 'caá', waardoor de familie zich nooit meer eenzaam zou voelen en dat voor alle mensen een symbool van vriendschap zou moeten zijn. Ze vertelde Yarí dat ze vanaf dat moment de beschermer van de plant zou zijn en, nadat ze Yarí had geleerd hoe ze de drank van de Yerba mate moest klaarmaken, vertrok ze naar de hemel.

Guarani gemeenschappen rond de stroomgebieden van de rivieren Paraná, Paraguay en Uruguay waren waarschijnlijk de eerste die gebruik maakten van Yerba mate. Het is echter bekend dat deze gemeenschappen de kruiden ook uitwisselden met andere gemeenschappen tot aan de Inca's en de Mapuches. Ze zouden allemaal in de Yerba mate een bron van energie en gezondheid zien en, zoals de mythe hen had geleerd, een symbool van vriendschap. De Yerba mate zou altijd gedronken worden in cirkels om de vriendschap die het symboliseerde te eren.

De worsteling van Yerba mate

Toen de Spanjaarden de Tupi-Guarani gemeenschappen binnenvielen, had de Yerba mate cultuur een plotselinge breuk. De jezuïeten die naar de streken kwamen waar Yerba mate overvloedig groeide, waren tot de conclusie gekomen dat het kruid een symbool van de duivel was en dat iedereen die het nam gestraft moest worden. Degenen van de inheemse stammen zouden 100 zweepslagen krijgen als ze betrapt werden op het drinken van het kruid, terwijl degenen van Europese afkomst een boete van 100 peso's zouden moesten betalen. Na twee decennia met dergelijke voorschriften was de consumptie van het kruid echter niet afgenomen. Integendeel, het gebruik leek juist te zijn toegenomen omdat de Europeanen nu ook nieuwsgierig waren naar dit duivelse kruid. Toen de Jezuïeten zich realiseerden dat het kruid en zijn cultuur niet konden worden afgeschaft, besloten ze tot een grote verschuiving van het beleid. Vanaf dat moment zouden ze niet alleen de consumptie van het kruid toestaan, maar het ook gaan commercialiseren.

Vanaf dat moment werd Yerba mate een business en voor het eerst werd ze gecultiveerd door de mens. De jezuïeten werden grote handelaars in het kruid, met een monopolie tot ze gedwongen werden om Zuid-Amerika te verlaten in 1768. Vanaf dat moment waren het andere Europese immigranten die de productie en export van het kruid overnamen, wat tot op de dag van vandaag doorgaat. Momenteel is Argentinië de grootste exporteur van Yerba mate, gevolgd door Brazilië en Paraguay.

De Yerba-mate verzet zich

Ondanks de plotselinge commercialisering van Yerba mate en de pogingen tot het verbreken van de band met haar oorspronkelijke cultuur, wordt ze nog steeds massaal gebruikt door mensen in de regio’s waar de Tupi-Guarani mensen ze het eerst probeerden. Om een idee te geven, een persoon in Uruguay gebruikt gemiddeld 8 kg Yerba Mate per jaar! In Uruguay drinken de mensen het kruid zelfs tijdens het fietsen, waarbij ze zowel de beker met het kruid als de kom met water in hun handen houden. De gewoonte om het kruid in je eentje te drinken is niet zo gebruikelijk in de andere landen waar de Yerba Mate cultuur nog wel aanwezig is. In heel Argentinië, Paraguay, Bolivia en het zuiden van Brazilië is de mythe van de Caá Yarí nog steeds aanwezig en wordt deze vereerd. Zoals het voor mij was, is het drinken van Yerba Mate in deze verschillende landen nog steeds een kwestie van delen en vriendschap.

Gezondheidsvoordelen van Yerba mate

De Yerba mate plant werd voor het eerst geclassificeerd door de Franse naturalist Augustine Saint-Hilaire in 1819, die het Ilex paraguariensis noemde. Sinds de indeling zijn er veel studies uitgevoerd naar de eigenschappen ervan. Naar aanleiding van de kennis van de Tupi-Guarani mensen, werden onderzoekers in de academische wereld ingesteld op het bestuderen van de energieke en revitaliserende eigenschappen van de plant. Tot nu toe lijken alle studies te suggereren dat de plant inderdaad een bevordering kan bieden op de gezondheid. Zo staat Yerba Mate bekend als rijk aan antioxidanten met een antioxidatieve werking die iets hoger is dan die van groene thee.  Verder is gesuggereerd dat Yerba Mate kan helpen bij het verbranden van lichaamsvet. Er zijn studies die aantonen dat 1 capsule Yerba Mate voorafgaand aan een workout leidt tot 24% meer vetverbranding. Het kan ook helpen tegen infecties, het stimuleren van het immuunsysteem en het verlagen van de bloedsuikerspiegel en het risico op hart- en vaatziekten verminderen.

Yerba Mate: Hoe neem ik het?

Typisch, kan Yerba Mate worden geconsumeerd op twee verschillende manieren: gemengd met warm water of gemengd met koud water. In Brazilië wordt de mix van mate en koud water tereré genoemd (wat ik vroeger in mijn kindertijd dronk) en de mix van mate en warm water wordt chimarrão genoemd. Tereré wordt meestal gedronken in warmere streken, terwijl chimarrão meestal wordt gedronken in koelere streken. Wanneer de drank met warm water wordt gemaakt, moet de maker ervoor zorgen dat het water niet kookt of een temperatuur van meer dan 85 graden Celsius bereikt, omdat dit de solvabiliteit van de drank zou belemmeren.

Naast het mengen van het kruid met water, kunnen sommigen ervoor kiezen om extra ingrediënten aan de drank toe te voegen. In mijn regio is het bijvoorbeeld gebruikelijk dat mensen een beetje citroen en suiker aan de mix toevoegen, omdat het kruid soms iets te bitter kan smaken. In Argentinië is het daarentegen gebruikelijk om soms helemaal geen water toe te voegen, maar in plaats daarvan verschillende soorten sap of zelfs warme melk te gebruiken. In sommige gevallen gebruikt men zelfs een grapefruit in plaats van een kopje om wat extra smaak aan het typische recept toe te voegen. In dit geval wordt er een gat in de grapefruit gemaakt waarin het kruid wordt aangebracht en het water wordt gegoten. Verschillende regio's zullen altijd iets andere methoden van de bereiding van Yerba mate hanteren en de procedures zijn altijd een kwestie van debat wanneer mensen uit verschillende regio's elkaar ontmoeten om deel te nemen aan een Yerba mate cirkel. Waar het uiteindelijk om draait is het delen van het moment waarin velen samenkomen om te drinken van de Yerba mate beker.

Bombilla?

Voor een typische Yerba mate ervaring is ook een bombilla nodig. De bombilla is een metalen rietje dat aan een van de uiteinden een eigen filter heeft. Meestal vult men bij de bereiding van de Yerba mate een kopje voor ¾ met Yerba mate en vult de rest met water. Voor het gieten van het water wordt de mate in de beker geschud en wordt de beker schuin geplaatst in een hoek van 45 graden. Het schuin houden van de beker zorgt ervoor dat er een gebied ontstaat waar niet veel kruid aanwezig is. Het is in dit lege gebied dat het water wordt gegoten. Nadat het water erbij is gegoten, wacht men enkele minuten alvorens de bombilla in het gebied te plaatsen, waar minder kruid aanwezig is. Het idee is dat je vanaf dit punt de bombilla niet veel meer beweegt en dat je de beker blijft vullen met water als dat nodig is.

Het geheim van de Yerba mate zit in de muziek...

Een goede (maar optionele) aanvulling op een Yerba mate cirkel is een gitaar en enkele gewillige stemmen. Het aantal mensen dat de mate deelt is niet vooraf bepaald. Of je nu samen met een andere vriend of met de hele buurt bent, de Yerba Mate Cirkel laat je gegarandeerd je gedachten de vrije loop, laat je lachen en laat je een paar goed doordachte momenten van stilte beleven.

Luna Science bachelor met ervaring in psychoactieve en medicinale planten. Contentschrijver, onderzoeker en antropologieliefhebber.

Luna is geboren in Brazilië, in het hart van de Pantanal-regio, waar 3 verschillende biomen elkaar ontmoeten en waar veel inheemse culturen op elkaar inwerken. Luna is zich altijd bewust geweest van de verschillende manieren waarop het leven kan worden geleefd. Haar missie is om zoveel mogelijk verschillende manieren van leven te verkennen en deze diversiteit te vieren waar ze ook gaat.

Meer over Luna