Maitake

De Maitake paddenstoel is een eetbare en geneeskrachtige paddenstoel en komt oorspronkelijk uit Japan, en dan specifiek in het noordwesten. Ondertussen kunnen we haar zowel in Europa als in Azië en Noord-Amerika terugvinden. De Nederlandse benaming is Eikhaas en geeft meteen weer dat ze voornamelijk op eikenbomen groeit.

Beschrijving

Je vindt haar voornamelijk terug aan de voet van deze (levende) boomsoorten. Ze is ook wel eens terug te vinden op andere boomsoorten, zoals esdoorn en iep. Deze paddenstoel groeit normaal gesproken elk jaar op dezelfde boom. In Nederland komt ze maar weinig voor en dan voornamelijk in de zomer en herfst. De Maitake paddenstoel heeft een bijzonder uiterlijk: haar waaiervormige vruchtlichaam doet ook wel denken aan een zwerm fladderende vlinders. Ze bestaat uit een centrale steel van waaruit verschillende hoedjes ontspringen. Aan de onderkant zijn buisjes te zien met een witachtige kleur. De bovenkant van de hoedjes is grijsbruin tot crèmekleurig. Het vruchtlichaam kan zeer groot worden, wel 60 centimeter. De Maitake paddenstoel vertoont sterke gelijkenissen met de Reuzenzwam (Meripilus giganteus), die echter bruinere hoeden heeft met kleinere poriën. 

In Japan staat de Maitake paddenstoel bekend als de ‘dansende paddenstoel’. Volgens een Japanse legende zouden een groep Boeddhistische nonnen en houthakkers boven op een berg een grote hoeveelheid Maitake paddenstoelen vinden en uit enthousiasme een vreugdedansje maakten om deze ontdekking te vieren. Ook deze poëtische woorden laten zien hoe men de vorm van deze paddenstoel probeerden te beschrijven: ‘De Maitake paddenstoel heeft overlappende, waaiervormige hoeden die lijken op vlinders in een wilde dans. 

Botanische benaming

Grifola frondosa, deze benaming komt van het Italiaanse woord ‘grifola’ dat zwam betekent. ‘Frondosa’ betekent ‘vol van bladeren’ en slaat op het waaierachtige uiterlijk van de paddenstoel. 

Andere benamingen

Eikhaas, keisho, Hen of the woods (Engels) , poule de bois (Frans), Klapperschwamm (Duits). De Engels- en Franstalige benamingen slaan op de vorm van de paddenstoel, die ook wel aan een ietwat plompe, gevederde kip doen denken. 

De Italiaanse benaming ‘Signorina’ wil zeggen ‘ongetrouwde vrouw’. 

Actieve bestanddelen

Maitake bevat verschillende stoffen die een gunstige uitwerking hebben op het immuunsysteem. Zo bestaat ze uit verschillende polysachariden, ergosterol, fungisterol, octadecaanzuur, octadecadieenzuur, bioflavonoïden, vitamine C, het enzym prolyl aminopeptidase en verschillende fosfolipiden. Uit onderzoek blijkt dat de paddenstoel een bepaald eiwit (GFAHP) bevat dat het Herpes-simplexvirus zou remmen en op die manier dus een interessant hulpmiddel zou kunnen zijn in de bestrijding van herpes. 

Qua voedingswaarden heeft een onderzoek onder leiding van mycoloog Paul Stamets aangetoond dat Maitake zeer rijk is aan verschillende belangrijke nutriënten:

• Ze bevat 377 calorieën per 100 gram drooggewicht
• 25 procent proteïnen
• 3 tot 4 procent vet (waarvan 1 procent poly-onverzadigd vet, 2 procent totaal onverzadigd vet en 0.3 procent verzadigd vet)
• Ongeveer 60 procent koolhydraten (41 procent complexe koolhydraten)
• Ongeveer 28 procent vezels
• 0 procent cholesterol
• B vitamines (mg/100g): niacine (64.8), riboflavine (2.6 mg) en panthoteenzuur (4.4 mg)
• Hoge concentraties aan kalium: 2,300 mg/100 gram (oftewel 2.3 procent in droge massa)

Gebruik

De Maitake paddenstoel is een adaptogeen, dit betekent dat ze het lichaam helpt meer in balans te komen en het lichaam beter in staat is zich aan te passen aan ongunstige omstandigheden, bijvoorbeeld kou of hitte, weinig slaap, enzovoort. 

De Maitake paddenstoel wordt al zeer lang als medicinale paddenstoel ingezet, voornamelijk voor het versterken van het immuunsysteem, dit wordt ook wel immunomodulerend genoemd. Als weerstandsverhogende paddenstoel is zij interessant om in te zetten bij mensen die verzwakt zijn, bijvoorbeeld door ouderdom of ziekten. Zo wordt zij ingezet De paddenstoel wordt gebruikt als hulpmiddel in de behandeling van bijvoorbeeld Aids en HIV. Ook bij de behandeling van kanker is zij één van de meest gekozen medicinale paddenstoelen. Volgens onderzoek veroorzaakt Maitake apoptosis. Dit wil zeggen dat kankercellen niet kunnen overleven en in feite zichzelf vernietigen. De bloedcellen die tumoren voeden worden tevens geëlimineerd. De reden hiervoor ligt waarschijnlijk in de samenstelling van de paddenstoel, die een aantal belangrijke polysachariden bevat en dan voornamelijk de zware en complexe 1,3- 1,4 en 1,6 bèta-D-glucanen. Ze is geschikt in een dieet bij chemokuur, om bijwerkingen te verminderen zoals misselijkheid, haarverlies, een daling in witte bloedcellen, en weinig eetlust.Twee recentere studies met 32 deelnemers met borstkanker hebben aangetoont dat de D-fracties van de bèta-glucanen die teruggevonden worden in de Maitake paddenstoel de tumorgroei bij patiënten met borstkanker vertraagde (Deng et al., 2009) Een ander kleinschalig onderzoek met 10 kankerpatiënten die geen medicijnen namen liet zien dat het de tumorgroei vertraagde en natural killer cell activity in de hand werkte (Kodama et al., 2003)

Als antioxidant werkt Maitake bloedzuiverend en helpt het lichaam giftige stoffen gemakkelijker kwijt te raken. Ook heeft ze als antioxidant de kwaliteit leveraandoeningen te verhelpen zoals bijvoorbeeld hepatitis. Verder wordt deze paddenstoel ingezet bij mensen met overgewicht, omdat ze zou kunnen helpen om af te slanken. Mensen met een burn-out of oververmoeidheid kunnen ook baat hebben bij de werking van de Maitake paddenstoel, ook hier speelt haar werking als antioxidant een rol. 

In een andere studie onder leiding van Paul Stamets werd aangetoond dat bepaalde complexe suikers ervoor zouden zorgen dat immuunversterkende cellen langer in leven konden blijven en op die manier de weerstand verhogen. Hoewel meer onderzoek nodig is om de werking en de werkzame stoffen in de Maitake paddenstoel te ontleden, is het wel duidelijk dat deze paddenstoel op verschillende complexe manieren het lichaam een boost geeft en het genezingsproces kan versnellen. 

Verder zijn er onderzoeken gedaan die aantonen dat Maitake mogelijk kan helpen bij diabetes Type 2 (dit onderzoek is Engelstalig. Gebruik een vertaalmachine voor de Nederlandse versie). Zo laat de studie zien hoe Maitake de glucose-levels moduleert, dit is heel belangrijk in het proces van genezing en voorkoming van diabetes Type 2. Deze ziekte raakt wereldwijd steeds meer mensen. Ondertussen heeft zo’n 8% van de Amerikaanse bevolking diabetes. Hier staat het als doodsoorzaak op de zevende plaats. Bijwerkingen van diabetes zijn verslechtering van de ogen, nierproblemen en neuropathie. 

Niet alleen wordt de Maitake paddenstoel als medicijn gebruikt, ze staat ook bekend als graag gebruikt ingrediënt in de keuken. In Azië en dan voornamelijk Japan wordt ze in verschillende gerechten teruggevonden. Maitake bevat L-glutamate, een natuurlijke smaakmaker dat bepaalde receptoren op de smaakpapillen activeert. Deze zoutachtige smaak wordt ook wel umami genoemd, de ‘vijfde smaak’. 

Maitake Recept

Ingrediënten

5 tot 6 kopjes water of groentebouillion
1 el boter
4 sjalotten, fijngesneden
2 teentjes knoflook, fijngesneden
1,5 kopje Maitake, in fijne reepjes
1 grote wortel, fijngesneden
1,5 kopje gepelde gerst
1 tl zout (of meer, naar wens)
0,5 geraspte parmezaanse kaas
0,5 gesneden peterselie
Zwarte peper naar smaak
Een beetje limoensap

Instructies

Breng het water of de bouillon aan de kook, en breng vervolgens het vuur op een laag beetje, zodat het warm blijft. 

Verhit de boter in een grote stoofpot op medium vuur, voeg de sjalotten toe en breng aan de kook. Roer regelmatig voor 5 minuten.

Voeg de knoflook, Maitake en wortel toe en sauté voor 5 minuten terwijl je blijft roeren.

Voeg de gepelde gerst toe en sauté voor 2 minuten.

Voeg 1 kop van het hete water of bouillon toe, samen met het zout, en blijf roeren.

Breng het vuur op een laag pitje en voeg de overgebleven vloeistof toe, in twee delen. Blijf regelmatig roeren en wacht tot het bijna volledig verdampt is, voor je meer vloeistof toevoegt. 

De gepelde gerst moet zo’n 45 minuten koken, of totdat het zacht is maar nog wel bite heeft. 

Zodra de gerst klaar is, voeg je de parmezaanse kaas toe en 3 eetlepels peterselie. Kruid met zout, peper en limoen. Garneer met meer peterselie.

Cultivatie

Volgens onderzoek van Paul Stamets is het mogelijk, maar niet gemakkelijk om zelf Maitake paddenstoelen te kweken. 

Verder lezen

Medicinal Mushrooms- The Essential Guide (Martin Powell)
Medicinal Mushrooms- A Clinical Guide (Martin Powell)