Opioïden

De term opioïden is breed en slaat (onder andere) op alle natuurlijke en synthetische drugs en medicijnen die inwerken op de opioïde receptoren in het lichaam. Ze hebben een gelijkaardig effect als morfine. Opioïden worden als medicijn gebruikt voor het stillen van pijn, bijvoorbeeld bij een operatie, of ziekte zoals kanker. Echter worden opioïden ook recreationeel gebruikt en misbruikt, omdat het een sterk verslavende werking heeft. 

De term opiaten slaat op alle psychoactieve stoffen die zijn afgeleid van de papaverplant (Poppy somniferum) en dus een natuurlijke bron hebben. Tegenwoordig is de technologie zo ver gevorderd dat ook de natuurlijke varianten synthetisch kunnen worden gemaakt. Hierdoor is het moeilijker om een onderscheid te maken.

Werking opioïden op het lichaam

Opioïden werken in op de zogenaamde opioïde receptoren in het lichaam. Wanneer deze receptoren getriggert worden vertraagt de werking van het centrale zenuwstelsel. Hierdoor wordt de communicatie van de hersenen onderdrukt en ontvangt het lichaam minder prikkels. Opioïden hebben dan ook als grote functie het stillen van pijn. De hartslag en ademhaling vertragen en dit kan zelfs zo ver gaan dat iemand geheel stopt met ademen. 

Tegelijkertijd wordt de aanmaak van de neurotransmitter dopamine gestimuleerd. Deze stof speelt een belangrijke rol in het ervaren van genot en plezier. Ook speelt deze stof een grote rol in het wegnemen van pijn. Alle drugs en medicijnen die inwerken op het dopaminesysteem hebben een extra verslavende werking omdat het brein automatisch signalen afgeeft dat het gedrag herhaald moet worden. 

Opioïden bootsen tevens de werking van endorfine na. Endorfinen worden onder andere in het lichaam vrijgemaakt bij verwonding, een zware inspanning, opwinding en het hebben van een orgasme. Ze zorgen voor vermindering van pijn en veroorzaken slaperigheid en genot. 

Verschil opioïden en opiaten

Deze twee termen worden dikwijls door elkaar heen gebruikt. Opioïden zijn stoffen die een gelijkaardige werking hebben als morfine. Dit kunnen zowel natuurlijke, synthetische als lichaamseigen stoffen zijn. Ook het lichaam maakt zelf stoffen aan die opgenomen worden en een pijnstillend effect geven, zoals bijvoorbeeld endorfinen. Deze stoffen maakt het lichaam aan bij een zware inspanning, of bij verwonding. 

Voor deze encyclopedie hanteren we de brede term opioïden en richten we ons op op de (semi) synthetische vormen, waaronder verschillende medicijnen en (illegale) drugs. Voorbeelden van medicijnen zijn hydrocodone, oxycodone en fentanyl. 

Opiaten vallen onder de opioïden. Deze oudere term slaat op stoffen die zijn afgeleid van de papaverplant en opium als bron hebben. Voorbeelden hiervan zijn morfine en codeïne. 

Opioïde epidemie

In de VS spreekt men al enige jaren van een zogenaamde opioïde epidemie. Eind jaren ‘90 verzekerden farmaceutische bedrijven dat patiënten niet verslaaft zouden raken aan opioïde pijnstillers. Dokters begonnen steeds vaker dit soort medicatie voor te schrijven. 

Enkele jaren later en het werd duidelijk dat deze medicijnen absoluut zeer verslavend zijn en grote kans hebben op misbruik. In 2017 werd er een ‘public health emergency’ bekend gemaakt door de HHS (Health and Human Services). Van juni 2019 tot juni 2020 vielen er meer dan 48.000 doden door overdosissen met synthetische opioïden. 

Tegelijkertijd heerst er ook in Nederland een groeiend probleem vanwege misbruik en verslaving omtrent opioïde medicatie. 

Jaarlijks krijgen zo’n 1 miljoen Nederlanders een opioïde voorgeschreven. Een op de vijf gebruikt deze medicatie langer dan 3 maanden. Dit blijkt uit cijfers van Zorgverzekeraars Nederland. Er wordt gesproken over een ‘stille epidemie’, waarbij de cijfers van langdurige gebruikers stilaan stijgen. Ook het aantal mensen dat per jaar overlijdt aan een overdosis groeit. 

Zo wordt de pijnstiller oxycodon steeds vaker voorgeschreven en blijven gebruikers het te lang nemen. Hierdoor is de kans op afhankelijkheid groter. 

Oxycodon werkt zeer krachtig en wordt onder andere gebruikt bij ernstige verwondingen, operaties en kanker. Het is chemisch gezien bijna identiek aan morfine en heroïne. 

Effecten van opioïden

• Pijnstillend
• Sedatief
• Onderdrukking van de ademhaling (in hoge doseringen kan dit leiden tot abnormale ademhalingspatronen, waarbij het ademen zelfs volledig kan stoppen met coma of de dood tot gevolg)
• Jeuk
• Constipatie
• Misselijkheid
• Krampen
• Verminderd libido
• Moeilijk een orgasme kunnen krijgen

Opioïden wekken een gevoel van euforie op, waarbij de gebruiker in een (tijdelijke) staat van geluk verkeert. Ook is er een wens om opnieuw te gebruiken. 

Op lange termijn zorgen opioïden voor disbalans in de hormoonhuishouding van zowel mannen als vrouwen. Bij mannen verlagen de seks hormonen, waaronder testosteron, tot een abnormaal niveau. Dit kan gevolgen hebben waaronder: depressie, vermoeidheid, erectieproblemen, vermindering aan spieren en gewichtstoename. 

Een ander effect op lange termijn is dat een gebruiker steeds gevoeliger wordt voor pijn. 

Grote kans op verslaving

Vanwege de euforische effecten is de kans op verslaving zeer groot. Gebruikers die experimenteren met deze medicijnen en het recreationeel gebruiken stellen zichzelf bloot aan een groot risico. 

Tegelijkertijd bouwt men zeer snel tolerantie op, waardoor de doseringen steeds meer verhoogt worden. Hierdoor is de kans op een overdosis groter. 

Gevaarlijke combinaties met andere drugs en medicijnen

Het combineren van opioïden met bepaalde drugs en medicijnen kan levensgevaarlijk en zelfs dodelijk zijn. Deze lijst is niet volledig. 

Alcohol: gecombineerd met een zware pijnstiller kan het een te grote tol eisen van het lichaam en kan zorgen voor bewusteloosheid of verstikking. Tevens kunnen er ademhalingsproblemen optreden.

Amfetaminen: de tegendraadse werking van amfetaminen (versnelde hartslag, snelle ademhaling) samen met de sedatieve werking van een opioïde geeft een gevaarlijke reactie in het lichaam. 

MAO-remmers: het combineren van een opioïde met een MAO-remmer (monoamine-oxidase remmer) verhoogt de kans op het serotoninesyndroom. Dit is een vergiftiging door een te hoge hoeveelheid van de neurotransmitter serotonine in het lichaam. 

Het stillen van pijn

Het ervaren van pijn heeft een drastische impact op je leven, zeker wanneer deze chronisch is. Het beïnvloed je stemming, contact met anderen en kwaliteit van leven. Redenen voor (chronische) pijn kunnen een ongeval zijn, operatie, ziekte, trauma of een onbekende bron. 

Opioïden hebben als functie het wegnemen van deze pijn. Hierdoor kan de levenskwaliteit aanzienlijk stijgen. Patiënten krijgen dan ook vlug een (zware)pijnstiller voorgeschreven wanneer hun pijn te hevig wordt. Helaas zijn vele synthetische opioïden zwaar verslavend en hebben ze verschillende bijwerkingen. Ook verandert hun werkzaamheid na langer gebruik, waardoor de voordelen steeds minder kunnen gaan opwegen tegen de vele nadelen van het gebruik. 

Een groot probleem dat regelmatige gebruikers van opioïden ervaren is het feit dat men tolerantie opbouwt, waardoor steeds grotere doseringen nodig zijn om het gewenste pijnstillende effect te ervaren. 

Steeds meer patiënten zijn op zoek naar alternatieven voor het stillen van hun (chronische) pijn. 

CBD als natuurlijke pijnstiller

Sirius verkoopt verschillende pijnstillende producten die rechtstreeks uit de natuur komen. Uit talloze ervaringsverhalen en onderzoeken blijkt dat deze medicijnen effectief zijn en allerlei uiteenlopende klachten kunnen verzachten. Het grote voordeel is dat er nauwelijks bijwerkingen aan verbonden zijn en kans op verslaving niet aanwezig. 

CBD is een stofje dat gewonnen wordt uit de cannabisplant en onder veel patiënten een hulpmiddel in het stillen van pijn, helpen bij slaapproblemen en tot rust brengen van lichaam en geest. Dit allemaal op subtiele wijze, zonder dat er ongewenste bijwerkingen aan verbonden zijn. Je kunt niet stoned of high worden van CBD, zoals het geval is bij THC.

Medicinale cannabis en THC olie 

Het is volgens de wet verboden om THC olie te verkopen. Op doktersvoorschrift kan een patiënt in aanmerking komen voor medicinale cannabis en olie. Echter zijn er talloze gebruikers die het eigen heft in handen nemen en zelf hun medicijn maken.

Cannabis wordt al duizenden jaren door de mens gebruikt als medicijn, vanwege haar pijnstillende en therapeutische werking. Hoewel erbij vermeld moet worden dat THC olie uiteraard een psychoactieve werking heeft, die niet altijd gewenst is, zijn er voor veel gebruikers veel meer voordelen aan verbonden, dan het nemen van synthetische opioïden op lange termijn. 

Kratom als acute pijnverlichter

Sirius verkoopt kratom (Mitragyna speciosa). Het blad van de kratom boom staat in verschillende delen van Azië, waaronder Thailand, bekend om haar pijnstillende en sedatieve werking. De werking van kratom lijkt op die van opioïden, maar is veel minder verslavend. Veel (ex)verslaafden of regelmatige gebruikers van opioïden, waaronder opium en heroïne, schakelen over op kratom om beter te kunnen omgaan met de afkickverschijnselen. In Azië wordt kratom al eeuwenlang gebruikt als natuurlijk alternatief voor opioïden. 

Dit onderzoek uit 2020, gedaan door de John Hopkins University, laat zien dat kratom gelijkaardige pijnstillende effecten geeft en een lagere kans heeft op misbruik, verslaving en andere negatieve bijwerkingen, dan voorgeschreven ‘reguliere’ medicatie. 

Afbouwen of stoppen met voorgeschreven medicatie: waarschuwing

Bespreek altijd eerst met je arts wanneer je wilt afbouwen of stoppen met medicijnen. Als je wilt overstappen op een andere manier van pijnbestrijding dien je dit tevens te overleggen. Het kan zeer gevaarlijk zijn voorgeschreven medicatie te combineren met andere vormen van pijnstillers, zelfs als deze natuurlijk zijn!